تحلیل

چهارمین دوره بررسی ادواری جهانی حقوق بشر در ایران، با رد بی‌سابقه اکثریت توصیه‌های بین‌المللی از سوی جمهوری اسلامی، بار دیگر تصویری روشن از انکار و مقاومت ساختاری حکومت در برابر اصلاحات حقوق بشری را ترسیم کرد.

در واکنش به بحران مشروعیت خامنه‌ای پس از جنگ جکهوری اسلامی و اسرائیل، برخی مراجع تقلید در قم صدور حکم محاربه علیه منتقدان و تهدیدکنندگان رهبری را اعلام کرده‌اند.

جمهوری اسلامی، در طول بیش از چهار دهه حکومت، نه خود را نماینده ایران، بلکه مدعی رهبری «جهان اسلام» معرفی کرده است. داستان فلسطین، محور مقاومت، و حضور نیابتی‌ها در منطقه، همه با این پیش‌فرض به مردم ایران عرضه شد که «ما ملت ایران نیستیم، بلکه امتی از مسلمانان جهان‌ایم».

نشانه‌های بازگشت قریب‌الوقوع درگیری نظامی میان اسرائیل و جمهوری اسلامی ایران در حال افزایش است. مقامات جمهوری اسلامی اعلام کرده‌اند که شرایط هنوز به حالت عادی بازنگشته است و فرماندهان سپاه نیز از احتمال حمله مجدد سخن گفته‌اند.

در پی پایان جنگ ۱۲ ‌روزه میان ایران و اسرائیل و برقراری آتش‌بسی شکننده، گفتمان رسمی جمهوری اسلامی شاهد تحولی جدی در مفهوم «مقاومت» است. این واژه که زمانی عمدتا با نبردهای فرامرزی و ایدئولوژی امت اسلامی پیوند خورده بود، اکنون با گفتمانی ملی‌گرایانه و سرکوبگر در حال بازتعریف است.

با وجود درد و رنجی که جنگ ۱۲ روزه اخیر بر کشور و مردم ایران وارد کرد، شواهد و قرائن نشان نمی‌دهد که جمهوری اسلامی قصد عقب‌نشینی از سیاست‌های جنگ‌طلبانه خود را داشته باشد.

دو کارشناس امنیتی آمریکایی در مقاله‌ای تحلیلی در واشینگتن‌پست تاکید کردند حمله اخیر به تاسیسات هسته‌ای در ایران نشان داد حضور گسترده نظامی آمریکا در خاورمیانه بیش از آن‌که مزیتی راهبردی باشد، به نقطه‌ضعفی پرهزینه و آسیب‌پذیر بدل شده است.

تجربه جنگ ۱۲ روزه نشان داد که جمهوری اسلامی به‌رغم تمام شکست‌های نظامی، همچنان توانایی بقا دارد. این بن‌بست تاریخی، اکنون چنان فراگیر شده که به بحرانی معنایی برای مردم بدل شده است: وقتی هیچ‌کدام از راه‌های کلاسیک تغییر کار نمی‌کند، چه باید کرد؟

اولی هاینونن، معاون پیشین مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مصاحبه با پادکست ایران‌اینترناشنال - Eye for Iran - هشدار داد تا زمانی که آژانس مکان این مواد را تایید نکند، خطر جدی باقی خواهد ماند.

شورای سردبیری واشینگتن‌پست در تحلیلی تازه نوشت سرنوشت تنش‌ها و مسیر دیپلماسی میان حکومت ایران و آمریکا به این سؤال کلیدی وابسته است که برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی پس از بمباران اخیر آمریکا چه وضعیتی دارد: نابود شده، تضعیف شده یا عملاً دست‌نخورده باقی مانده است.

روزنامه فایننشال تایمز در تحلیلی تازه هشدار داده که در حالی که اسرائیل و آمریکا از «شکست سنگین قدرت ایران» به‌عنوان مقدمه‌ای بر صلح و ثبات خاورمیانه یاد می‌کنند، در اغلب پایتخت‌های منطقه به‌ویژه در خلیج فارس، ترس و نااطمینانی عمیقی حاکم شده است.

در حالی که مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی، از جمله رهبر و فرماندهان نظامی، به‌طور کامل از پذیرش مسئولیت و به‌کار بردن واژه «آتش‌بس» پرهیز کرده‌اند، بخشی از دولت صراحتاً از آتش‌بس سخن گفته است.

چندین کارشناسان به ایران‌اینترنشنال گفتند جمهوری اسلامی به آنچه قبل از حملات هوایی اسرائیل و آمریکا بود، باز نخواهد گشت، اما اینکه در آینده چه رخ خواهد داد، نامشخص است.

جامعه ایران در مقطعی تاریخی قرار گرفته که تضادهای روانی، سیاسی و اجتماعی به اوج خود رسیده‌اند.

با شدت‌گرفتن درگیری‌های نظامی میان جمهوری اسلامی و دولت اسرائیل، جامعه ایران بار دیگر با موجی از موضع‌گیری‌های متضاد و شکاف‌های سیاسی مواجه شده است.

در زمانی که ایران بار دیگر در میانه تنش‌های نظامی و بحران‌های امنیتی قرار گرفته، مردم بیش از هر زمان دیگر درگیر پیامدهایی هستند که نه در شکل‌گیری آن نقشی داشته‌اند و نه لزوماً بهره‌ای از آن می‌برند.

در حالی که تنش نظامی بی‌سابقه‌ای میان جمهوری اسلامی و اسرائیل در جریان است، بسیاری از تحلیل‌گران مسئولیت مستقیم این بحران را متوجه شخص علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، می‌دانند.

تضاد میان لحن تهدید آمیز حساب کاربری علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در شبکه ایکس و ظاهر او در دو پیام ویدیویی اخیر — که به نظر می‌رسد از درون پناهگاه ضبط شده‌اند — نمی‌توانست بارزتر از این باشد.